Đan sâm – Công dụng và tính vị quy kinh

Đan sâm

Đan sâm có công dụng trục huyết ứ, hoạt huyết, thanh nhiệt, lên da non, làm thuốc thông kinh, cường tráng. Được dùng làm thuốc bổ máu, chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh huyết ứ. Theo sách cổ đông y Trung Quốc, Đan sâm độc vị có dược tính tương đương với Tứ Vật Thang gồm Đương quy, Địa hoàng, Xuyên khung, Bạch thược (Nhất vị đan sâm ẩm, cộng đồng tứ vật thang).

Tên dùng trong đơn thuốc: Đan sâm, Tử đan sâm, Xích đan sâm, Huyết đan sâm.

Tên khác: Xích sâm, Huyết sâm, Huyết căn
Tên Latin: Radix Salviae Miltiorrhizae
Tên Pinyin: Danshen
Tên tiếng Hoa: 丹参

Hoạt chất: Tanshinone I, tanshinone II, cryptotanshinone, isotanshinone I, isotanshinone II, isocryptotanshinone, miltirone, tanshinol I, tanshinol II, methyl tanshinonate, hydroxytanshinone II, salviol, protocatechuic aldehyde, protocatechuic acid, vitamin E

Phần cho vào thuốc: Củ rễ.

Bào chế: Rửa nước cho mềm, thái phiến, dùng sống, sao với rượu để dùng.

Tính vị quy kinh: Vị đắng, tính hơi hàn. Vào hai kinh tâm, can.

Công dụng: Trừ huyết ứ, sinh huyết mới, hoạt huyết điều kinh.

Chủ trị: Chữa phụ nữ kinh nguyệt không đều, tích tụ thành báng, huyết ứ phong tý, ung nhọt, đan độc.

Ứng dụng và phân biệt: Vị thuốc này tuy có tên là Sâm, song sức bổ huyết thì thiếu mà công khư ứ lại có thừa, hoàn toàn trái với Đương quy. Sức bổ huyết của Đương quy mạnh hơn là khu ứ, còn sức khư ứ của Đan sâm lại mạnh hơn là bổ huyết. Vả lại Đương quy cam ôn, trong bổ huyết khư ứ nên dùng cho huyết phận thiên về hàn. Đan sâm khổ hàn, trong khu ứ bổ huyết nên dùng cho huyết phận thiên về nhiệt.

Kiêng kỵ: Nếu người không có ứ huyết ngưng kết thì [488] chớ dùng.

Liều lượng: 1,5 đồng cần đến 3 đồng cân.

Bài thuốc ví dụ: Bài Đan sâm thang (Lục khoa chuẩn thằng phương) chữa lở ghẻ phong nhiệt.

Đan sâm, Khổ sâm, Xà sàng tử, sắc với nước, bỏ bã, nhân nước thuốc còn nóng rửa vào chỗ đau.