Ngũ Gia Bì – công dụng và tính vị quy kinh

Ngũ Gia Bì:

Ngũ gia bì có công dụng tán phong thấp, kiện gân xương, lợi thủy.  Trừ phong thấp, trị đau bụng sán khí, liệt dương, trấn phong bại. Hội chứng ứ bế phong thấp biểu hiện như đau thấp khớp, co thắt đầu chi: Dùng một mình hoặc phối hợp với Uy linh tiên, Độc hoạt, Tang chi, Mộc qua

Tên dùng trong đơn thuốc: Ngũ gia bì, Nam ngũ gia bì.

Tên Latin: Cortex Acanthopanacis
Tên Pinyin: Wujiapi
Tên tiếng Hoa: 五加皮
Xuất xứ: Thần Nông Bản Thảo Kinh

Hoạt chất: Palmitic acid, linolenic acid, tannin, vitamin A, vitamin B

Phần cho vào thuốc: vỏ rễ.

Bào chế: Bóc vỏ rửa sạch phơi khô trong râm, dùng sống hoặc rửa rượu rồi sao lên dùng. 

Tính vị quy kinh: Vị cay, tính ôn. Vào hai kinh can thận.

Công dụng: Trừ phong thấp, khỏe gân cốt.

Chủ trị: Tán phong hàn thấp tý ở hạ tiêu, lưng đầu gối đau, cước khi chân teo nhũn và các chứng phong thấp bì phu.

Ứng dụng và phân biệt: Ngũ gia bì có hai loại, cho vào thuốc lấy Nam ngũ gia bì là tốt (có mùi thơm), Bắc ngũ – gia bì có độc (không có mùi thơm).

Kiêng kỵ: Nếu không có chứng phong tay và người âm hư hỏa vượng thì cấm dùng.

Liều lượng: Một đồng cân năm phân đến bốn động cân.

Bài thuốc ví dụ: Bài Ngũ gia bì tửu (Thái bình thánh Huệ phương) chữa tiểu tiện són nhắt, đàn bà lạnh âm hộ, lưng đầu gối hay đau, cùng các chứng tê liệt co quắp.

Ngũ gia bì, Thục địa hoàng, Đan sâm, Đỗ trọng, Xà sàng tử, Can khương, Địa cốt bì, Thiên môn đông, Chung nhũ thạch, tán nhỏ, đựng vào túi lụa mới (còn gọi là lụa cha hồ) ngâm vào rượu hai đêm, lọc trong, cho thêm đường [195] phèn, mỗi lần uống một chén to, uống hơi âm ấm vào lúc đói và trước bữa ăn tối.

Tham khảo: Ngũ gia bì tuy không có công thuần bổ nhưng cũng không có hại là làm tổn thương chính khí. Gọi là ngũ gia bì tửu nên có thể uống được lâu dài. (Ở đây tác giả nói chữ tửu là rượu lại trùng với âm cửu phục là uống lâu. Vì chữ tửu và chữ cửu đọc âm Bắc kinh cùng như nhau là jiu (chiểu), đọc âm Quảng đông thì cùng vần nhưng khác âm. Tửu đọc là chẩu” cửu đọc là “cẩu”. Tác giả vừa hướng dẫn người bệnh dùng thuốc vừa dùng chữ đúng với lô gích của việc dùng thuốc, hay nói cách khác, chơi chữ rất vui và rất đúng ND.)