Đạm đậu xị – công dụng và tính vị quy kinh

Đạm đậu xị:

Đạm đậu xị có công dụng giải biểu, trừ ôn dịch, điều hòa. Trị cảm hàn hoặc nhiệt do âm suy, không ra mồ hôi dùng với hành lá.

Tên dùng trong đơn thuốc: Đâu xị, Đạm đậu xị, Hương đậu xị, Sao đậu xị.

Tên khác: Đậu đen, đậu xị
Tên Latin: Semen sojae praeparatum
Tên Pinyin: Dandouchi
Tên tiếng Hoa: 淡豆豉

Hoạt chất: Genistin, chrysanthemin, soyasaponin I, II, III

Phần cho vào thuốc: Hạt (hột).

Bào chế: Lấy đậu đen sạch và nước thuốc đã sắc xong của bài “Thanh ôn giải độc thang” (hoặc thuốc phát tán khác cũng được), cả hai thứ này cùng nấu lên hoặc hấp chín, để hơi nguội, trộn với cỏ Thanh hao, cho vào trong ang sành hoặc thùng gỗ, ủ đến khi nào lên men toàn bộ thì lấy ra phơi khô để dùng.

Tính vị quy kinh: Vị đắng, tính hàn. Vào hai kinh phế, vị.

Công dụng: Tuyên thông phát hãn, thanh thấu thấp nhiệt.

Chủ trị: Đậu xị cùng dùng với Thông bạch (hành củ), có thể chữa ngoại cảm phong hàn, sốt nóng không ra mồ hôi.

Đậu xị cùng dùng với Chi tử, có thể chữa phong nhiệt, phiền nhiệt (nóng bứt rứt buồn bực) không ra mồ hôi.

Ứng dụng và phân biệt: Đậu xị dùng để chữa sốt nóng ở phần khí thuộc phong nhiệt. Mầm (giá) khô đậu nành chữa sốt nóng ở cơ biểu (ngoài da) thuộc phong hàn, Mầm (giá) khô đậu thanh thủy (Thanh thủy đậu – có thể là Thanh tiểu đậu? – Thanh đậu – lục đậu = Đậu xanh N.D) dùng để. chữa sốt nóng do thấp nhiệt uất kết.

Kiêng kỵ: Người không phải cảm mạo thực tà mà biếu hư tự ra mồ hôi thì cấm dùng.

Liều lượng: Đậu xị 2 đồng cần đến 4 đồng cân, mầm Đậu nành 1 đồng cần đến 3 đồng cân, mầm Đậu thanh thủy 3 đồng cần đến 6 động cân (một đồng cân tương đương 2 gam).

Bài thuốc ví dụ: Bài Chi tử xị thang (bài thuốc trong Thương hàn luận) chữa chứng thương hàn sau khi đã dùng phương pháp hãn (cho ra mồ hôi), thổ (cho thổ ra), hạ (cho tả hạ, đi ngoài), bị hư phiền không ngủ được, thậm chí lăn lộn vật vã, trong tâm ảo não buồn phiền, hoặc sau khi tả hạ mạnh mình nóng không rứt, trong tâm đau.

Chi tử, Hương vị, sắc trước Chi tử, rồi sau cho Hương . xị vào cùng đun, bỏ bã uống ấm.

Tham khảo: Đậu xị, mầm đậu nành, mầm Đậu thanh thủy đều dùng bằng Đậu đen to để chế ra.