Hoàng Bá – Công dụng và tính vị quy kinh

Hoàng Bá:

Hoàng bá có công dụng thanh thấp nhiệt ở hạ tiêu, thanh nhiệt ở thận, trừ nhiệt độc. Trị các chứng nhiễm trùng đường tiểu do nhiệt độc, khớp đầu gối, chân sưng đau do thấp nhiệt, đổ mồ hôi trộm, sốt về chiều

Tên dùng trong đơn thuốc: Hoàng bá, Hoàng nghiệt, Xuyên bá, Hoàng bá sao nước muối, Hoàng bá thán (hoàng bá sao cháy đen)

Tên khác: Hoàng bách
Tên Latin: Cortex Phellodendri
Tên Pinyin: Huangbai
Tên tiếng Hoa: 黄柏

Hoạt chất: Berberine, jatorrhizine, obacunone, candicine, phellodendrine, magnoflorine, lumicaeruleic acid

Phần cho vào thuốc: Vỏ cây.

Bào chế: Cạo gọt bỏ lớp vỏ thô, thái phiến, dùng sống hoặc chế với rượu, hoặc chế gừng, hoặc sao đen thành than, hoặc tán nhỏ.

Tính vị quy kinh: Tính đáng, vị hàn. Vào hai kinh thận, bàng quang.

Công dụng: Tả hỏa ở thận kinh, trừ thấp nhiệt ở hạ tiêu.

1- Âm hư nhiệt bốc lên, trừ nhiệt lợi ích chân âm, là thuốc chủ yếu của người bị bệnh thận.

2- Chữa đi lị bị hoàng đảm (vàng da) đi đái buốt, đái đục, ra khí hư và chân tay tê liệt mềm nhũn (nay bích) ung nhọt sưng đau.

Ứng dụng và phân biệt: điểm giống nhau giữa Hoàng bá với Hoàng liên là đều có thể thanh nhiệt giải độc, kiện vị. 

Kiêng kỵ: Tỳ vị tiêu hóa không tốt và ỉa chảy do hư hàn thì cấm dùng.

Liều lượng: Một đồng năm phân đến ba đồng cân.

Bài thuốc ví dụ: Bài Đại bổ âm hoàn (Chu Đan Khê phương) chữa âm hư dương thịnh, phế nay suy nhược ho ra máu, nóng trong xương, ra mồ hôi trộm, hư lao. 

Hoàng bá, Chi mẫu, Thục địa, Bại quy bản, các vị cùng tán nhỏ, lấy tủy xương sống lợn và mật, trộn làm viên to như hạt ngô, uống với nước muối làm thang.

Tham khảo: Sách Nội kinh ghi chép. “Muốn kiên thận thì phải uống ngay vị đắng để kiên lại”. Kiên tức là bổ. Trong bài Đại bổ âm hoàn của Đan Khê dùng Hoàng bá là hợp với ý sâu sa trong kinh sách.