Mang tiêu – Công dụng và tính vị quy kinh

Mang Tiêu:

Mang tiêu có công dụng thanh nhiệt, giảm sưng, thông tiện. Chủ trị táo bón, đại tiện phân khô, cứng do nhiệt tích tụ ở trường vị dùng Mang tiêu, Đại hoàng, Chỉ thực, Hậu phác như trong bài Đại thừa khí thang

Tên dùng trong đơn thuốc: Phác tiêu, Mang tiêu, bì tiêu, Huyền minh phấn, Nguyên minh phấn, Phong hóa tiêu.

Tên khác: Phác tiêu, Huyền minh phàn
Tên Latin: Mirabilitum
Tên Pinyin: Mangxiao
Tên tiếng Hoa: 芒硝

Hoạt chất: Sodium sulfate

Bào chế: Thái củ cải ra từng miếng luộc kỹ, rồi cho bì tiêu vào, sau khi tan ra, gạn nước trong ở trên đi để lắng động, kết tinh, lấy ra phơi khô trong tâm là được.

Tính vị quy kinh: Vị mặn, đắng, tính hàn. Vào ba kinh Vị, Đại tràng, Tam tiêu.

Công dụng: Nhuận táo làm mềm vật rắn (phân táo bón hòn cục), tẩy rửa nhiệt tà ở trong. 

Chủ trị: 

1 – Chữa thực tích bí đại tiện, tiêu ăn uống đình trệ ở trong.

2 – Làm mềm phân táo bón trong ruột chữa đại tiện không thông, đau chung quanh rốn không dám sờ tay vào.

Ứng dụng và phân biệt:

1 – Tiêu diêm sau khi được đun cô lại, trên mặt kết tinh ( như gai nhọn nhô lên thì gọi là Mang tiêu, dưới đáy đông đặc thành miếng gọi là Phác tiêu. Sau khi bào chế để ra ngoài không khí để ra gió đã biến thành bột màu trắng gọi là Phong hóa tiêu hoặc gọi là Huyền minh phấn (Nguyên minh phấn là một).

2 – Phác tiêu, Mang tiêu, Phong hóa tiêu, Nguyên minh phấn có công dụng giống nhau, chỉ có phân biệt nhẹ nặng, hiệu lực của Nguyên minh phấn chậm nhất.

Kiêng kỵ: Nếu trong vị không có thực nhiệt, ruột không có phân táo bón và đàn bà có mang đều cấm dùng.

Liều lượng: 2 đồng cần đến 4 đồng cân.

Bài thuốc ví dụ: Bài đại thừa khí thang (bài thuốc trong Thương hàn luận). Chữa các chứng thuộc bệnh kinh Dương minh triều nhiệt – nóng có giờ, nói mê nói nhảm, bụng đầy, có phân táo bón. 

Đại hoàng Hậu phác, Chỉ thực, Mang tiêu. Trước hết cho hai vị Hậu phác, Chỉ thực vào nước sắc lên, bỏ bã đi, rồi cho Đại hoàng vào sắc tiếp bỏ bã đi, cuối cùng cho Mang tiêu vào, đun nhỏ lửa sôi một vài dạo, chia ra uống ấm, tả hạ được rồi, chỗ thuốc còn thừa không được uống nữa.