Phương pháp phân loại Đông dược

Phương pháp phân loại Đông dược

Phương pháp phân loại Đông dược không ngừng có tiến theo sự tiến lên của thời đại và phát triển của vị thuốc.

Trong Thần nông bản thảo kinh có sớm nhất đã theo ” năng của vị thuốc, chia ra làm ba loại: thượng, trung và Loại thường là những vị thuốc mà người xưa cho rằng không độc, có tác dụng bổ dưỡng, có thể uống nhiều, uống lâu được. Loại trung là phải xem sử dụng có thích hợp không mà quyết định có độc tính hay không, có thể dùng để bổ dưỡng, cũng có thể dùng để chữa bệnh. Loại hạ phần nhiều là những vị thuốc có độc tính tương đối mạnh, không thể uống nhiều hoặc uống kéo dài được, phần nhiều dùng chữa những bệnh hành nhiệt, trong bụng có tích trệ.

Phương pháp phân loại này được định ra theo tác dụng của vị thuốc đối với cơ thể người ta. Song do sự hạn chế của điều kiện lịch sử, trong đó cũng có sự phân loại của một số vị thuốc chưa được thỏa đáng lắm. Ví dụ như Đơn sa là hợp chất của Thủy ngân, Thạch đởm; Không thanh là hợp chất của đồng, đều là loại có độc, không được uống nhiều, uống lâu. Song trong Bản thảo kinh đều xếp chúng vào loại Thượng. | Sách “Lôi công dược đối” do Từ Chi Tài đời Bắc tề viết, căn cứ vào công dụng của vị thuốc để quy nạp thành 10 loại, gọi là thập tễ: tuyên, thông, bổ, tiết, khinh, trọng, hoạt, sáp, táo, thấp. Các thày thuốc đời sau bổ sung thêm hai loại thuốc hàn, thuốc nhiệt, nên gọi là thập nhị tế. Phương pháp phân loại này, trên nguyên tắc cũng giống như Bản thảo kinh, song so với bản thảo kinh thì tiến bộ hơn.

Sách “bản thảo cương mục” của Lý Thời Trên đời nhà Minh, lại theo thuộc tính của vị thuốc chia làm 16 bộ: Thủy (nước), hỏa (lửa), thổ (đất), kim thạch (vàng đá- kim loại) thảo (cỏ), cốc (lúa- ngũ cốc) thái (rau, quả (quả ăn) mộc (cây) phục khí (đồ mặc- áo quần), trùng (sâu bọ côn trùng), lân (loài có vẩy) giới (loài có mai) cầm (chim, thú (muông). nhân (người). Dưới mỗi bộ lại chia ra một số loại. Gồm có 62 loại..

Qua các sách bản thảo của nhiều thời đại phương pháp phân loại của Đông dược chủ yếu có hai loại theo tính năng hoặc theo thuộc tỉnh. Để tiện cho việc học tập và ứng dụng trong lâm sàng, căn cứ vào tinh thần của bát pháp (hãn, thổ, hạ, hòa, ôn, thanh, bổ, tiêu) và thập nhị tế, theo công dụng của vị thuốc, chia ra làm 18 loại: Giải biểu, dũng thổ, chỉ thổ, tả hạ, nhuyễn kiên, thảm thấp, trục thủy, khứ phong thấp, khứ hàn, thanh nhiệt, chỉ khái hóa đàm, lý khí, lý huyết, bổ dưỡng, phương hương khai khiếu, an thần trấn kinh, cố sáp, tiêu đạo, khu trùng, dùng ngoài.