Quế Chi – Công dụng và tính vị quy kinh

Vị thuốc Quế chi

Vị thuốc Quế chi là cành nhỏ non mới khô của cây quế công dụng giải phong tà ở cơ biểu, ôn thông kinh lạc, tráng dương, tiêu hóa nước uống đình trệ, kiến lập trung khí (khí tỳ vị trung tiêu – có khi chỉ nói riêng tỳ khí), hành thủy hoạt huyết…

Quế chi

Tên dùng trong đơn thuốc: Quế chi, nộn Quế chi, tế Quế chi, Quế chi tiêm.

Tên Latin: Ramulus Cinnamomi
Tên Pinyin: Guizhi
Tên tiếng Hoa: 桂枝

Phần cho vào thuốc: Cành nhỏ non của cây quế.

Bào chế: Sau khi nhúng ướt đều quế chi, lấy bao cói quấn chặt lại rồi dội nước, khi nào nước ngấm thấu vào giữa cành là được, thái phiến phơi khô trong tâm để dùng.

Tính vị quy kinh: Vị cay, ngọt, tính hơi ôn. Vào hai kinh phế, bàng quang.

Công dụng: Giải phong tà ở cơ biểu, ôn thông kinh lạc, tráng dương, tiêu hóa nước uống đình trệ, kiến lập trung khí (khí tỳ vị trung tiêu – có khi chỉ nói riêng tỳ khí), hành thủy hoạt huyết…

Chủ trị:

• Quế chi là thuốc dẫn kinh Thái dương, dùng phối hợp với Thược dược có thể chữa trúng phong thuộc kinh Thái dương như: các chứng sợ gió, sốt nóng, có mồ hôi, nhức đầu.
• Quế chi có thể đi tới tứ chi, có thể chữa các khớp tứ chi trúng phong đau ê ẩm.
• Quế chi có thể tráng tâm dương, có thể chữa thủy ẩm vùng dưới tâm.
• Bài quế chi thang phối hợp với Thược dược gia thêm kẹo mạch nha, có thể dùng chữa Trung khí hư, vị thống
• Quế chi phối hợp với phục linh, chữa bàng quang tịch nước; quế chi phối hợp với Đào nhân, chữa tử cung (bào thất) tích huyết.

Ứng dụng và phân biệt.

• Quế chi phối hợp với Ma hoàng (thuốc giải biểu) có thể phát hãn. Quế chi phối hợp với Thược dược (thuốc thu liễm) có thể cầm được mồ hôi (chỉ hãn).
• Quế chi là cành nhỏ non mới khô của cây quế, quế bì là vỏ dày mặt ngoài của cây quế, Nhục quế là vỏ gốc của cây quế, quế tâm là Nhục quế bỏ vỏ thô lớp ngoài và vỏ mỏng của lớp vỏ trong, lấy dùng phần ở giữa.

Kiêng kỵ: chứng âm hư hỏa vượng, các chứng về họng, các chứng huyết.

Liều lượng: Từ 5 phân đến 3 đồng cân (1,5 gam – 9 gam).

Bài thuốc ví dụ: Bài Quế chi thang (bài thuốc trong Thương hàn luận), chữa trúng phong, nhức đầu, sốt nóng, mồ hôi ra sợ gió).

Quế chi, Thược dược, chích Cam thảo, Sinh khương, Đại táo (bổ ra), sắc nhỏ lửa bỏ bã, uống ấm, sau một lát, ăn một chén (bát) con cháo loãng nóng để hỗ trợ sức thuốc, đắp chăn nằm chừng một tiếng đồng hồ, khắp mình dăm gắp như ra mồ hôi càng tốt.